Jak są amortyzowane prawa majątkowe

Pierwszym krokiem ku właściwemu amortyzowaniu wartości niematerialnych i prawnych jest ustalenie ich wartości początkowej, czyli ceny ich nabycia, powiększonej o wszelkie koszty związane z zakupem, obniżonej natomiast o wartość podatku VAT. Amortyzacja rozpoczyna się od pierwszego miesiąca po miesiącu, w którym wartość niematerialną i prawną wprowadzono do działalności, a kończy się w miesiącu, w którym ma miejsce zrównanie się odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową prawa majątkowego.

Nie wszystkie prawa majątkowe podlegają amortyzacji
Przed rozpoczęciem amortyzacji należy jednak sprawdzić, czy zakupione prawo majątkowe w ogóle będzie jej podlegać. Ustawodawca rozwiewa wątpliwości podatnika, podając szczegółową listę praw majątkowych, które mogą być amortyzowane. Znajdują się na niej między innymi prawa autorskie, programy komputerowe czy własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. Jeśli prawo majątkowe nadaje się do wykorzystania na potrzeby wykonywanej działalności i ma służyć w niej dłużej niż rok, będzie podlegać amortyzacji. Niektóre prawa mogą być jednak amortyzowane nawet w przypadku, gdy będą wykorzystywane w firmie krócej niż rok. Należą do nich: wartość firmy (jeśli powstała w wyniku nabycia w określony sposób przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części), zakończone wynikiem pozytywnym koszty prac rozwojowych oraz prawa używane na podstawie umowy o leasingu finansowym.
Ustawodawca wymienia także prawa majątkowe, które nie podlegają amortyzacji. Są to grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów oraz wartość firmy, która powstała w sposób inny, niż określone nabycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Swobodny wybór stawek
Metodę amortyzacji podatnik wybiera spośród dwóch dostępnych - liniowej i przekształconej degresywnej. Odpisów można dokonywać co miesiąc, kwartał lub raz w roku. Stawki amortyzacyjne dotyczące wartości niematerialnych i prawnych podatnik ustala samodzielnie (nie znajdziemy ich w Wykazie stawek amortyzacyjnych). Taki sposób określania wysokości odpisów jest dla podatnika nie lada ułatwieniem, ale w tym udogodnieniu kryje się także haczyk. Przepisy podatkowe ograniczają bowiem swobodę w ustalaniu stawek, określając minimalny okres amortyzacji praw majątkowych.

Narzucony czas amortyzacji
W zależności od rodzaju danego prawa majątkowego ustawodawca podaje czasowy wymóg trwania okresu amortyzacji. Nie może on być krótszy niż:
- rok - w przypadku kosztów zakończonych prac rozwojowych,
- 2 lata - przy licencjach na programy komputerowe, emisję programów telewizyjnych i radiowych oraz przy prawach autorskich (chyba, że inaczej stanowi umowa),
- 5 lat - od pozostałych wartości niematerialnych i prawnych.
Natomiast w przypadku własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej dla okresu amortyzacji obowiązuje stawka 2,5 % w skali roku (umarzanie trwa zatem 40 lat). Wysokość stawki może ulec obniżeniu do 1,5 % (okres amortyzacji zaś odpowiednio wydłużeniu), jeśli podatnik dla tychże praw majątkowych zastosuje inną metodę określania ich wartości początkowej, określoną w art. 22g pkt. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Oprogramowanie używane tylko w sezonie
Jeśli podatnik używa danego prawa majątkowego tylko w sezonie, wysokość odpisu amortyzacyjnego ustala się przez podzielenie rocznej kwoty odpisów amortyzacyjnych przez liczbę miesięcy w sezonie albo przez 12 miesięcy w roku.

Prawa o małej wartości zalicza się w koszty w całości
Warto pamiętać, że do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych podatnik nie musi zaliczać (a tym samym dokonywać odpisów amortyzacyjnych) tych praw majątkowych, których wartość nie przekracza kwoty 3 500 zł - w takim wypadku obciążą one koszty podatkowe od razu w całości (w miesiącu oddania do użytkowania lub w następnym).

Katarzyna Miazek, Tax Care
Adam Bujalski, księgowy Tax Care