Motłoch

Chyba każdy Polak, nawet ten mało interesujący się polityką i nie żyjący w dużym mieście zauważył, że w przeciągu ostatnich trzech lat znacznie wzrosła nam ilość protestów w Polsce. Ja mam znajome, które niemal każdego dnia biegają z wywieszonym językiem po mieście wymachując transparentami, flagami i wznosząc okrzyki wyrażające niezadowolenie z poczynań obecnej władzy.

Owa władza zaś, uzurpując sobie prawo do nazywania się elitą często wzrusza tylko w odpowiedzi na to ramionami, a niektórzy jej przedstawiciele określają protestujących mianem motłochu, tłuszczy, a nawet dziczy.

I chyba te określenia jak mniemam skłoniły dwóch młodych naukowców: dr Łukasza Molla i dr Michala Pospiszyla do zorganizowania w siedzibie Polskiej Akademii Nauk w Warszawie cyklu seminariów zatytułowanych : FILOZOFIA POLITYCZNA MOTŁOCHU. W POSZUKIWANIU PLEBEJSKICH DÓBR WSPÓLNYCH”. Punktem wyjścia do rozmowy na pierwszym z nich był pokaz dokumentalnego filmu Agnes Vardy z 2000 r. „Zbieracze i zbieraczki”

I ten film moim zdaniem pokazał dobitnie jak ostrożnie należy posługiwać się pojęciem “motłoch”. Wg słownika PWN motłoch ma dwa znaczenia, oba pogardliwe:: 1.«tłum ludzi zachowujących się po chuligańsku», 2.«lud, masy (w odróżnieniu od elity)». Punktem wyjścia do dokumentalnego filmu Vardy posiadającej doskonały słuch społeczny i umiejącej rozmawiać z ludźmi był obraz Jeana-Francoisa Milleta „Kobiety zbierające kłosy”, który powstał w 1857 r., a dziś wisi w paryskim Musée d’Orsay. Na pierwszym planie obrazu widać tytułowe postaci – trzy kobiety zbierające kłosy zboża. Dwie z nich stoją zgięte w pół i krwawiącymi dłońmi zbierają leżące na ściernisku kłosy. Trzecia, znajdująca się po prawej stronie, jest niemal wyprostowana, a w rękach trzyma spory wiecheć słomy. Za nimi, w tle obrazu, widoczne są olbrzymie stogi, wśród których uwijają się inni żniwiarze. Pierwszy plan obrazu jest zacieniony, znacznie jaśniejsze jest tło – także bardziej pełne życia.

Dawniej pokłośnicami bywały wiejskie kobiety, w filmie Vardy zaś widzimy, iż zbieranie resztek stało się sposobem na życie dla wielu grup społecznych: bezdomnych, młodzieży, filantropów i artystów. Jej film nakręcony dawno, bo w 2000 roku uświadamia nam jak wiele żywności dziś w Europie się marnuje. W epoce zbierania plonów przy pomocy maszyn na polach pozostają tony ziemniaków, kilogramy pomidorów, kapusty, kalafiorów, a w winnicach masa winogron. Francuskie markety jak dowiadujemy się z filmu, przyjmują na przykład tylko ziemniaki o wymiarach od 2- 4 cali.Większe i mniejsze się wyrzuca. Film uświadamia zwłaszcza nam, Polakom, że i na bogatym w naszych oczach zachodzie Europy żyją ludzie, którzy nie mają co jeść i gdzie mieszkać. Równocześnie pojawiła się grupa, świadoma tego ogromnego marnotrawstwa, która nie z biedy, ale ze względów ideowych postanowiła się żywić tym co inni uznali za bezużyteczne czyli tzw. freeganie. Czy ich też można zakwalifikować do tego określenia – motłoch?

Varda porusza w tym filmie również temat ekologicznych katastrof wynikłych z kultury konsumpcyjnej, czy też o estetyki gnicia i rozpadu. Krytykuje ekonomię, która tworzy bezrobocie, zajmuje się też tematem poznawania, zmian, starzenia się i wieloma innymi, pokazanymi w piękny, charakterystyczny dla siebie sposób. Ten film został uznany za najlepszy film francuski 2000 roku (77 tysięcy widzów), zdobył wiele nagród – w tym Felixa. Tak się składa, że w przeciągu pół roku obejrzałam już drugi film Vardy – wcześniej “Twarze, plaże”, gdzie pokazała wyludniającą się, postindustrialną prowincję francuską. A zatem zapowiedziała bunt “Żółtych kamizelek’?