Ach, ten Nobel

Są na tym świecie nagrody, a mam tu na myśli różne dyplomy, medale i statuetki, o których zdobyciu marzą miliony ludzi i wydają się być ważniejsze od innych. I to wcale nie z powodu ich faktycznej wartości, ale dzięki oprawie i rozgłosowi, który ich wręczaniu towarzyszy.

Do takich należą z pewnością Oscary, bo któż nie jak filmowcy potrafią zrobić sobie światowy pijar, a także złote Medale Olimpijskie dla sportowców, którym towarzyszą tłumy na stadionach, flagi na masztach i hymny narodowe grane na ich cześć.

Dla świata nauki, literatury i polityki (pokojowej) są Noble. Dziś trochę o tych ostatnich w związku ze zdobyciem tej nagrody przez Olgę Tokarczuk w dziedzinie literatury. O Oldze Tokarczuk i jej książkach dzisiaj pisać tu nie chcę. Odkryłam ją dla siebie już dawno, niemal od początku jej kariery i tylko co jakiś czas kupowałam i czytałam jej kolejną książkę. Nie chcę się tu chwalić, ale mam węch psa tropiącego, jeżeli chodzi o geniuszy, potrafię ich wyczuć nawet na początku ich kariery, nie tylko literackiej.

A tak się składa, że do historii ludzkości przechodzą nie ci spokojni, cisi i prawi obywatele, ale jednostki oryginalne, myślące inaczej i idące pod prąd wobec panujących w swoim czasie poglądów czy doktryn. I w tym miejscu chcę przypomnieć już trochę zakurzoną postać samego Alfreda Nobla. Jego testament bowiem po otwarciu spowodował zdumienie, oburzenie, niektórzy zarzucali mu nawet starczą demencję (a zmarł w wieku 63 lat czyli wg naszych kryteriów niestary), no bo jak to? Zapisał całą swoją fortunę (a była ona w swoim czasie niemała, bo poza dynamitem Nobel opatentował jeszcze 350 innych wynalazków), a raczej procenty od jej aktywów jako doroczne nagrody dla najlepszych naukowców w dziedzinie chemii, fizyki, medycyny i literatury. A także za działalność na niwie polityki pokojowej.

Nobel nie wyjaśnił, dlaczego ustanowił nagrody akurat w tych dziedzinach, ale możemy się tego domyślać. Sam był fizykiem i chemikiem. Miał słabe zdrowie, więc wiedział jak ważna jest medycyna. Co do literatury, to nie wszyscy wiedzą, że Nobel zajmował się również pracą literacką. Pisał wiersze, napisał powieść i dramat. Przyjaźnił się np. z Wiktorem Hugo i innymi literatami w Paryżu. Był też wielkim zwolennikiem pokoju. Wierzył nawet, że w ciągu kilkudziesięciu lat skończą się wszystkie wojny na świecie.

Kłopoty z egzekucją testamentu sprawiły, że nagrody po raz pierwszy przyznano dopiero w 1901 roku, w piątą rocznicę śmierci fundatora. Rok wcześniej wykonawcy testamentu Nobla – dwaj młodzi inżynierowie Ragnar Sohlman i Rudolf Liljeqvist – powołali Fundację Nobla, która miała administrować pieniędzmi. W przeprowadzeniu woli wynalazcy wspierał ich bratanek Alfreda – Emanuel Nobel.

I kiedy tak patrzyłam na tegoroczną uroczystość wręczania medali i dyplomów Nobla przez szwedzkiego króla w towarzystwie żony i córki – następczyni tronu, na ich eleganckie suknie i korony, czy diademy na głowach , na orkiestrę i śpiewaczkę, a potem piękne i zgrabne księżniczki idące pod rękę z uczonymi, to pomyślałam przez chwilę, czy cały ten piękny świat i to otoczenie nie wymyślono po to, abyśmy chociaż przez parę chwil pomyśleli: jaki ten świat wspaniały i sprawiedliwy: nagradza piękno, mądrość i dobroć!

I nic to, że król szwedzki Karol XVI Gustaw stracił ostatnio na reputacji i dostojeństwie, bo podobno miał romans z piosenkarką pop, bawił się z kolegami w nocnym klubie i kąpał w jacuzzi w towarzystwie skąpo ubranych kobiet – co zostało opublikowane w jednej z książek. Jego funkcja ogranicza się jedynie do reprezentacji, w tym właśnie do wręczania nagrody Nobla.

Nasza Olga pięknie w swojej stylizowanej sukni w to otoczenie się wtopiła. Aż czasem żal, że i my nie mamy jakiegoś dekoracyjnego i dostojnego króla.