- żydowskie podziemie „Lechi” chciało kiedyś zakatrupić Winstona Churchilla, gdyż Wielka Brytania faktycznie skazała na śmierć setki tysięcy m.in. polskich Żydów, nie wpuszczając ich do mandatowej Palestyny. Za to właśnie „Lechi” zakatrupiło w końcu w 1944 ministra-rezydenta na Bliskim Wschodzie lorda Waltera Moyne’a.
Rezydujące w Kairze lordzicho wsławiło się też propozycją, aby po II wojnie osiedlić Żydów z Palestyny i ocalałych z Holokaustu – w Prusach Wschodnich. W tej historycznej krainie tradycje judaistyczne były jeszcze wówczas skąpe, więc warto zadumać się nad nimi także i dziś. Głównym judeopruskim ośrodkiem administracyjnym zostałby zapewne Królewiec, gdzie Hitler w 1935 pierwszy raz zaanonsował „ustawy norymberskie”.
W mieście nazwanym po wojnie „żartem Stalina” rezydował kiedyś słynny filozof Immanuel Kant, który opowiadał się za „eutanazją judaizmu”. Autor maksymy „niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie” miał też wielu studentów żydowskich, w związku z czym nauczał tak: „…Żydzi dzięki swemu odwiecznemu lichwiarskiemu duchowi stali się najsłynniejszymi oszustami i wyłącznie sami sobie tę famę zawdzięczają”.
W czasie „Nocy Kryształowej” zburzona została monumentalna, przypominająca katedrę synagoga na jednej z głównych ulic Lindenstrasse, późniejszej Oktiabrskoj. Najpierw spalono księgi Tory przy dźwiękach granej na organach „Pieśni Horsta Wessela”. W Królewcu rezydował potem Erich Koch, zarządca Prus Wschodnich – mega sadystyczne bydlę – zmarł w więzieniu w Barczewie dopiero w 1986, bo komuchy w prl mieli nadzieję, że pomoże im znaleźć „Bursztynową Komnatę” zrabowaną z Carskiego Sioła.
Drugim judeopruskim centrum administracyjnym byłby chyba Olsztyn – warto zaznaczyć, że dawniej na terenach Warmii obowiązywał zakaz osiedlania się Żydów. Osadnictwo żydowskie ruszyło tam dopiero w okresie wojen napoleońskich. Jedynym judeozabytkiem w Olsztynie jest Dom Przedpogrzebowy na dawnym kirkucie – pierwszy projekt urodzonego w tym mieście wybitnego architekta Erica Mendelsohna. Potem w Palestynie mieszkał w starym arabskim wiatraku i zaprojektował np. Instytut Weizmanna.
Po wojnie macewy z tego kirkutu wykorzystano do wzmocnienia zamkowej fosy i tarasu dawnego kasyna wojskowego „Casablanca”. Mnie jednak głównie kręci Pisz, gdzie kiedyś w deszczowe lato łaziliśmy boso z dziewczynami w Rynku z kocimi łbami. W Piszu XIX-wieczny kirkut leżał za miastem przy skrzyżowaniu polnych dróg – szkopy go skasowały. Pamiętam ostatnią, krzywą macewę z hebrajskim napisem, (nie znałem wtedy tego języka), która podobno sterczała tam jeszcze do połowy lat 90., ale potem wybyła.
