Jajka Fabergé to najbardziej znane dzieła sztuki złotniczej na świecie. Niezmiennie wzbudzają podziw miłośników sztuki i pożądanie kolekcjonerów. Ile są warte?
Jajko koronacyjne z 1897 roku
To najbardziej znane i najdroższe jajka świata. Jaja Fabergé, choć poprawniej by było nazywać je „cesarskimi prezentami wielkanocnymi w formie jajek”, są obecnie jednymi z najdroższych i najbardziej pożądanych dzieł sztuki na świecie. W początku XXI wieku, sto lat po tym jak zostały wykonane, stały się powszechnie rozpoznawanym symbolem zbytku i luksusu.
Zawsze były drogie
Już w czasie kiedy powstały jajka Fabergé były dziełami niebywale drogimi. Pierwsze cesarskie jajko wykonane w 1885 roku dla Aleksandra III kosztowało ponad 4 tysiące rubli, a najdroższe, wykonane dla cara Mikołaja II, kosztowało ponad 20 tysięcy rubli.
Dla porównania, w 1899 roku, robotnik rolny zarabiał nieco ponad 1 rubla dziennie, wykwalifikowany stolarz 1,6 rubla, a roczne zarobki w wielkim przemyśle wynosiły około 240 rubli. Znacznie więcej zarabiali specjaliści i urzędnicy. Roczny dochód weterynarza wynosił około 360 rubli, a wykwalifikowany księgowy zatrudniony w urzędzie państwowym zarabiał rocznie nawet 825 rubli. Pensja generała, w zależności od okręgu i funkcji wahała się pomiędzy od 2 do 4 tysięcy rubli. Gdyby jajko Fabergé chciał sobie kupić dobrze zarabiający urzędnik państwowy, musiałby na nie zarabiać przez dwadzieścia lat, a dobrze wynagradzany robotnik, aż osiemdziesiąt lat.
Najdroższe i unikalne, czyli ceny jajek kiedyś i dziś
W 1885 roku firma Fabergé wykonała pierwsze cesarskie jajko, tak zwane „Jajko z kurką”. Dzieło to ma prostą formę i dekorację. Jest wykonane na wzór prawdziwego jajka kurzego. W jego wnętrzu jest ukryta maleńka figurka kurki. W 1885 roku za pierwsze jajko cesarskie Aleksander III zapłacił firmie Fabergé 4151 rubli i 75 kopiejek. W tamtym czasie była to suma ogromna. Na kupno takiego dzieła sztuki mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi ludzie w Rosji. W 2004 roku pierwsze jajko cesarskie zostało wystawione na sprzedaż. Przy tej okazji zostało wycenione na sumę „tylko” 3-4 mln dolarów.
W 1898 roku firma Fabergé wykonała „Jajko z konwaliami”. Nazwa dzieła pochodzi od zdobiącego je motywu dekoracyjnego, którym są realistycznie przedstawione gałązki i kwiaty konwalii. Było to pierwsze cesarskie jajko Fabergé wykonane w stylu secesyjnym. W 1898 roku car Mikołaj II zapłacił za nie 6700 rubli. Gdy w 2004 roku zostało wystawione na aukcję, jego wartość została oszacowana na 12-18 mln dolarów. Wcześniej, w 1979 roku zostało sprzedane „zaledwie” za około 1 mln dolarów.
Jajko Koronacyjne jest najdroższe!
Uchodzące za najpiękniejsze spośród wykonanych przez Fabergé „Jajko koronacyjne” zostało wykonane w 1897 roku. Styl i dekoracja dzieła nawiązują do koronacji cesarskiej Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny. W chwili wykonania „Jajko koronacyjne” kosztowało 5650 rubli. Gdy w 2004 roku zostało wystawione na sprzedaż, zostało wycenione na gigantyczną kwotę 18-24 mln dolarów. Była to jak do tej pory najwyższa kwota, na jaką zostało wycenione pojedyncze jajko Fabergé. Gdyby to dzieło pojawiło się na aukcji dziś, mogłoby osiągnąć cenę nawet 50 mln dolarów.
W 1913 roku firma Fabergé wykonała jedno z najbardziej awangardowych jajek, tak zwane „Jajko zimowe”. Styl tego dzieła nawiązuje do motywu lodu i szronu oddanego przy pomocy wspaniale szlifowanego kryształu górskiego, diamentów i platyny. W 1913 roku jajko kosztowało 24,6 tys. rubli i było najdroższym, wykonanym przez Fabergé cesarskim prezentem wielkanocnym. W swojej, nieomal stuletniej historii, dzieło to kilka razy było sprzedawane. W 1994 roku jego wartość osiągnęła zawrotną jak na tamte czasy sumę 5,58 mln dolarów. Ponownie zostało sprzedane na aukcji w 2002 roku. Po burzliwej licytacji osiągnęło cenę 9,58 mln dolarów. Obecnym jego właścicielem jest anonimowa osoba z Dubaju.
W 1911 roku firma Fabergé wykonała dla Mikołaja II jajko, które miało upamiętnić piętnastą rocznicę jego panowania. Dekoracja dzieła utrzymana jest w stylu neoklasycznym. Jego powierzchnię zdobią miniatury ukazujące sceny z okresu panowania Mikołaja II. W zamierzeniu artysty, to przepiękne jajko to prawdziwa kronika panowania ostatniego cara. W 1911 roku za „Jajko 15 rocznicy”, Mikołaj II zapłacił 16,6 tys. rubli. Na aukcji w 2004 roku dzieło zostało oszacowane na kwotę 10-15 mln dolarów.
Równie drogie są dzieła niezwiązane z dworem cesarskim
Równie wysokie ceny osiągają „niecesarskie” jajka Fabergé. Na aukcji w 1989 roku, „Jajko szyszka pinii”, wykonane w 1900 roku dla Barbary Kelch zostało sprzedane za 3,14 mln dolarów. Niestety, w obecnym stanie badań nie znamy początkowej wartości tego dzieła.
Jak do tej pory, najdroższym „niecesarskim” jajkiem Fabergé jest „Jajko Rotschildów”, które zostało wykonane w 1902 roku. W 2007 roku zostało sprzedane na aukcji za 18,5 mln dolarów.
Czy może być jeszcze drożej?
Co będzie się działo dalej z cenami jajek Fabergé? Oczywiście będą drożały, gdyż jest bardzo wielu bajecznie bogatych ludzi gotowych zapłacić za te niezwykłe dzieła sztuki ogromne pieniądze, i bardzo niewielu chętnych, by posiadane dzieła sprzedać.
***
Na zakończenie małe, ale konieczne wyjaśnienie. Dlaczego w niektórych, przytoczonych wyżej przykładach ceny jajek są podane w widełkach? Odpowiedź jest prosta. W 2004 roku została wystawiona na sprzedaż kolekcja jajek Fabergé należąca do Malcolma Forbesa. Podane sumy to przedaukcyjne szacunki domu aukcyjnego. Do samej aukcji jednak nie doszło. Wcześniej całą kolekcję kupił rosyjski miliarder Wiktor Wekselberg (majątek szacowany na 15 mld dolarów). Dokładne kwoty jakie zapłacił za poszczególne jajka do dziś pozostają tajemnicą.
Artykuł na podstawie książki: Fabergé. Historia i arcydzieła, Opole 2014.
